Είναι ίσως η πιο διάσημη και πιο κωμική στιγμή στην ιστορία του μπάνιου – και της επιστήμης: Ο Αρχιμήδης πηδάει γυμνός από την μπανίερα του και τρέχει στους δρόμους φωνάζοντας “Εύρηκα! Εύρηκα!” (Το βρήκα! Το βρήκα!). Από τότε, κάθε φορά που μια έμπνευση αστράφτει στο μυαλό, κάποιος ζει το δικό του “Εύρηκα!”.
Γιατί όμως ενθουσιάστηκε έτσι;
Ο Αρχιμήδης ζούσε στις Συρακούσες, την πόλη-κράτος στη Σικελία. Ο βασιλιάς Ιέρωνας είχε παραγγείλει ένα ολόχρυσο στέμμα για να το αφιερώσει στους θεούς. Έδωσε τον χρυσό που χρειαζόταν σε έναν τεχνίτη και αυτός κατασκεύασε ένα πανέμορφο στέμμα. Στην πόλη άρχισαν όμως να κυκλοφορούν φήμες ότι ο χρυσοχόος είχε κλέψει τον χρυσό και είχε βάλει στο στέμμα φτηνότερο ασήμι. Πως θα μπορούσε όμως να διαπιστώσει κανείς τι είχε γίνει χωρίς να καταστρέψει το στέμμα;
Ο Αρχιμήδης ήταν Αϊνστάιν και Έντισον μαζί, ο μεγαλύτερος επιστήμονας της αρχαιότητας, αλλά και κορυφαίος εφευρέτης. Ήταν σαφώς ο κατάλληλος άνθρωπος για τη δουλειά.
Μια μέρα σκεφτόταν το πρόβλημα στο μπάνιο του. Όμως μπήκε στη γεμάτη μπανίερα, είδε το νερό που ανέβηκε. Ξαφνικά είχε την έμπνευση να μετρήσει τον όγκο του στέμματος από το νερό που εκτόπιζε. Αυτό ήταν το κλειδί του μυστηρίου.
Ο Αρχιμήδης διαπίστωσε ότι το στέμμα ήταν κατά ένα μέρος από ασήμι. Αναμφίβολα, άσχημα νέα για το κεφάλι του χρυσοχόου, αλλά μια αιώνια ιστορία στα χρονικά της επιστήμης.
Ο Αρχιμήδης ανακάλυψε στη συνέχεια θεμελιώδεις αρχές της πλευσότητας και τις περιέγραψε στο βιβλίο του Περί των επιπλεόντων σωμάτων. Ήταν ένα πρωτοποριακό έργο στο πεδίο της υδροστατικής.
Συνέβει στα αλήθεια η ιστορία του “Εύρηκα!”;
Η ιστορία του “Εύρηκα!” δεν αναφέρεται σε κανένα από τα σωζόμενα βιβλία του Αρχιμήδη. Συναντάμε τη διήγηση για πρώτη φορά σε ένα βιβλίο του σπουδαίου Ρωμαίου αρχιτέκτονα και μηχανικού Βιτρούβιου, διακόσια χρόνια αργότερα, αν και δεν αποκλείεται να υπήρχαν και παλαιότερες αφηγήσεις της ιστορίας που δεν σώθηκαν. Είναι πολύ πιθανό ο Αρχιμήδης να έκανε τους ελέγχους που ήθελε ο βασιλιάς Ιέρωνας, αλλά η ιστορία με τη γυμνή τρεχάλα στους δρόμους να ήταν απλώς ένας τρόπος για να… νοστιμέψει η ιστορία.