Ορισμός των φυτοφαρμάκων
Τα φυτοφάρμακα, ειναι φυτοπροστατευτικές ουσίες (συνήθως ζιζανιοκτόνα, παρασιτοκτόνα ) που χρησιμοποιούνται κυρίως για την προστασία του ενός φυτού αλλά και τρόφιμου από την ανεπιθύμητη δράση παθογόνων οργανισμών ή παρασίτων.
Η ορθή χρήση φυτοφαρμάκων – Το πρόβλημα
Η χρήση φυτοφαρμάκων θα πρέπει, μεταξύ των άλλων, να ικανοποιεί 3 βασικούς κανόνες:
- Να είναι εγκεκριμένα
- Να χρησιμοποιούνται στη σωστή/αποδεκτή ποσότητα και
- Να χρησιμοποιούνται στο σωστό χρόνο (πχ. το τελευταίο ραντισμα να γίνεται 10 μέρες πριν την τελική συγκομιδή).
Αν κατι απο αυτά καταστρατηγείται, τότε το τρόφιμο που φτάνει στον τελικό καταναλωτή είναι πολύ πιθανό να είναι επιβαρυμένο με ανεπιθύμητα επίπεδα φυτοπροστατευτικών χημικών ουσιών.
Γίνονται ελέγχοι; Ποιοι φορείς είναι αρμόδιοι;
Τόσο το Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης, όσο και ο ΕΦΕΤ (Ενιαίος Φορέας Ελέγχου Τροφίμων) διενεργούν δειγματοληπτικούς ελέγχους, σύμφωνα με τους κανονισμούς της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ασφαλείας (της Ευρωπαϊκής Ένωσης) και οι ποινές για τους παραβάτες παραγωγούς είναι μεγάλες. Ωστόσο, οπως κάθε παραβατική συμπεριφορά στην κοινωνία μας έχει τους ακολούθους της, έτσι και στο χώρο της αγροτικής και κτηνοτροφικής παραγωγικής διαδικασίας κανείς δεν μπορεί να αποκλείσει την “ανοησία” παραγωγών που για να σώσουν λίγους καρπούς θέτουν τόσο τη δημόσια υγεία σε κίνδυνο, όσο και την επιχείρησή τους σε αυξημένη πιθανότητα επιβολής αυστηρών προστίμων.
Υπάρχει τρόπος να μειώσουμε την πιθανότητα να καταναλώσουμε τρόφιμα με υπολείμματα φυτοφαρμάκων;
Σαν καταναλωτές και μιλώντας για τρόφιμα που προέρχονται χωρίς ιδιαίτερη προεργασία από τον αγροτικό τομέα (π.χ. φρούτα, λαχανικά) οι ενέργεις που μπορούμε να κάνουμε πριν καταναλώσουμε ένα τέτοιο τρόφιμο είναι:
- Πλύσιμο σε άφθονο, τρεχούμενο, μη στάσιμο νερό ώστε να μειώσουμε την πιθανότητα παρουσίας φυτοφαρμάκων στο τρόφιμο.
- Θα μπορούσαμε και να ξεφλουδίζουμε τρόφιμα που το επιτρέπεουν (π.χ. μήλο), αλλά να γνωρίζουμε ότι έτσι χάνουμε ένα μέρος των θρεπτικών συστατικών (σε κάποιες περιπτώσεις).
Τα παιδιά και οι εγκυμονούσες γυναίκες, είναι από τις πληθυσμιακές ομάδες που θα πρέπει τους παραπάνω κανόνες να τηρούν ευλαβικά. Ο λόγος; Τα παιδιά δεν έχουν ακόμα πλήρως ανεπτυγμένο αποικοδομητικό σύστημα μεταβολισμού κι αποβολής ξένων προς τον οργανισμό χημικών ουσιών, ενώ στις έγκυες οτιδήποτε κυκλοφορεί στο αίμα, έχει αυξημένες πιθανότητες να διαπεράσει τον πλακούντα και να βρεθεί στο έμβρυο.
Υπάρχει τρόπος να ενημερωθεί κάποιος για τα υπολείμματα φυτοφαρμάκων που μπορεί να περιέχει ένα τρόφιμο;
Βεβαίως. Μέσω εργαστηριακών αναλύσεων υπάρχει η δυνατότητα να ελεγχθεί ένα τρόφιμο για την παρουσία υπολειμματικών ποσοτήτων φυτοφαρμάκων, αλλά και να ελέγξει κατά πόσο αυτές υπερβαίνουν ή όχι τα επιτρεπτά όρια.
Ωστόσο, λόγω κόστους ο εργαστηριακός έλεγχος είναι μια δραστηριότητα που ως καταναλωτές δεν συμφέρει να γίνεται σε τακτική ρουτίνα. Προτιμότερο λοιπόν είναι να προμηθευόμαστε τρόφιμα από εγκεκριμένους και πιστοποιημένους προμηθευτές. Αυτό δε διασφαλίζει πάντα την απουσία υπολειμματικών ποσοτήτων φυτοφαρμάκων στα τρόφιμα, αλλά μειώνει τη πιθανότητα ενός επικίνδυνου για την υγεία μας τροφίμου.
Ποια είναι τα πιο επιβαρυμένα τρόφιμα;
Σύμφωνα με σχετικές έρευνες τα πιο επιβαρυμένα με φυτοφάρμακα τρόφιμα είναι: Αμπελοφάσολα, Πατάτες, Τοματίνια, Αγγούρια, Νεκταρίνια, Πιπεριές, Σπανάκι, Ροδάκινα, Σέληνο, Σταφύλια, Φράουλες, Μήλα
Τα “βιολογικά προϊόντα” είναι η λύση;
Τα βιολογικά προϊόντα θα μπορούσαν να είναι η λύση, καθώς εκτός του ότι πληρούν σε μεγαλύτερο βαθμό τη συνθήκη ασφαλείας από ότι τα συμβατικά, φαίνεται να υπερτερούν και σε κάποια αντιοξειδωτικά και βιταμίνες. Κάθε τρόφιμο πρέπει να αναπτύξει μηχανισμούς άμυνας για την εξόντωση των παθογόνων μικροοργανισμών, που σημαίνει δημιουργία κυρίως αντιοξειδωτικών ουσιών, κάτι που το συμβατικό τρόφιμο δεν χρειάζεται να κάνει καθώς αυτό το κάνουν οι πρόσθετες φυτοπροστατευτικές χημικές ουσίες αντί αυτού.
Ωστόσο τα βιολογικά προϊόντα είναι κατά 20-40% ακριβότερα από τα συμβατικά, κάτι που καθιστά την κατανάλωσή τους μη εφικτή από μεγάλο μέρος του πληθυσμού. Αν αναλογιστούμε ότι η μείωση πρόσληψης φρούτων και λαχανικών, που μπορεί εν μέρει να οφείλεται και στο κόστος, σχετίζεται με μειωμένη πρόληψη κατά του καρκίνου, ίσως τελικά τα βιολογικά προϊόντα να μην είναι η λύση που η κοινωνία μας αναζητά.
Διευκρίνιση: Η αναφορά σε τρόφιμα για το συγκεκριμένο άρθρο αφορά κυρίως τρόφιμα που προέρχονται από τον πρωτογενή τομέα (αγροτικός και κτηνοτροφικός). Η παρουσία υπολειμματικών ποσοτήτων φυτοφαρμάκων δεν είναι απαραίτητα απαγορευτική, ωστόσο αν οι ποσότητες υπερβαίνουν τις νομοθετικά ορισμένες τιμές MRL (Maximum Residue Limits, Μέγιστες Επιτρεπόμενες Υπολειμματικές Συγκεντρώσεις) τότε δυνητικά τα τρόφιμα είναι επικίνδυνα για τον ανθρώπινο οργανισμό.